Hoe ga je op een respectvolle manier om met een bestaand gebouw en haar ruimtelijke kwaliteiten? Architect Rob Hendriks vertelt over de vele plannen die DAAD maakte voor de Graansilo, een van de koplopers in de Groninger Architectuur (publieks)prijs 2022.
Industriereliek
Waar vroeger graan vanuit schepen in de silo werd gepompt, kun je nu dineren met uitzicht over het Winschoterdiep. De glazen serre is de nieuwste toevoeging aan het monumentale vroeg 20e eeuwse gebouw, dat nu een prijswinnend restaurant huisvest.
Ondanks verschillende nieuwe functies, is het zware, gesloten karakter van het utilitaire gebouw behouden gebleven. “Dit vormde altijd ons uitgangspunt”, legt Hendriks uit, “juist omdat die bijzondere ruimtelijke kwaliteit vaak verdwijnt als die gebouwen een nieuwe functie krijgen.”
Oorspronkelijk bestond het gebouw uit één bouwlaag en een kap, maar begin twintigste eeuw werden hier betonnen silo’s in geplaatst die ruim boven de gootlijn uit kwamen. “Die silo’s zijn in de jaren vijftig weer van een schilletje metselwerk voorzien” vertelt Hendriks, “waardoor dat typerende gesloten gebouw is ontstaan”.
Een gat
In DAAD’s eerste plan bestond de vraag eruit het gebouw om te vormen tot een werkgebouw voor ZZP-ers. “Om voldoende licht te creëren hebben we toen een heel groot gat in de voorgevel voorgesteld”, legt Hendriks uit, “waardoor je eigenlijk een buitenruimte kreeg in het hart van het gebouw.” Rondom de open ruimte zouden aan drie kanten eenpersoons kantoorruimtes worden gesitueerd.
Laadperron
Met nieuwe horeca-plannen voor de begane grond werd dit plan helaas niet uitgevoerd. In het tweede plan vroeg het Silo-Today-café DAAD een terras te ontwerpen. “Omdat we op het plein niets mochten doen, kozen we ervoor om het terras in een u-vorm aan het gebouw op te hangen”, aldus Hendriks. “Dit als een soort referentie aan een laadperron, zoals wij dat ook in ons kantoor in Beilen hebben. Bij een opslaggebouw was het niet ongebruikelijk om zo’n perron aan de gevel te hangen.”
Continuïteit
Referenties naar het verleden komen veel voor in DAAD’s werk. “Maar het zijn nooit letterlijke kopieën”, aldus Hendriks. “We willen de continuïteit van de geschiedenis bewaren en tegelijkertijd iets nieuws toevoegen.” Dat het heden het verleden altijd weer inhaalt, bewijst ook het hangende terras. “Dat is wél uitgevoerd en heeft enkele jaren als terras gefungeerd, maar inmiddels ook alweer verwijderd,” lacht Hendriks.
In het derde plan zou de Graansilo worden verbouwd tot woongebouw. Voor de woonfunctie zouden er vensters moeten worden toegevoegd, hoog in de gevel. “Dit was eigenlijk de meest kritische ingreep. Te veel ramen zou betekenen dat het te veel een gewone woontoren zou worden en de silo zijn stoere, industriële kwaliteit zou verliezen.”
Verzet
Bijna alsof het gebouw zich hiertegen verzette, zou ook dit plan niet tot uitvoer worden gebracht. Is dat niet frustrerend voor een ontwerper? “Ja. De wisseling van eigenaar brengt nieuwe ambities en programma’s die zich niet altijd even gemakkelijk verhouden tot dwingende structuren als die van een silo-gebouw. We leerden het gebouw echter wel steeds beter kennen en wisten steeds beter welke ingrepen het wel of niet kon verdragen.”
In het vierde plan grepen de ontwerpers terug op eerdere plannen, zo kwam het gat in de gevel weer terug, maar dit keer van glas. Om kantoorverdiepingen in de silo te kunnen maken werd een groot bloemkozijn bedacht. “Ook dit idee is niet uitgevoerd helaas”, vertelt Hendriks. “Wel hebben we het interieur voor een kantoor op de bovenste verdieping ontworpen en zijn er ramen in de kopgevel geplaatst.”
Sculpturale machines
In het vijfde en voorlopig laatste plan werd de begane grond tot het huidige restaurant getransformeerd. Een ‘elevator’ diende als inspiratiebron voor de nieuw gebouwde glazen serre. “In de tijd dat het gebouw nog als silo diende”, legt Hendriks uit, “zorgde een technisch apparaat van kabels en trekstangen ervoor dat het graan uit een schip werd gezogen en vervolgens van bovenaf ín de silo’s kon worden gepompt.”
“Het deed mij denken aan de sculpturale machines van Jean Tinguely”, vertelt Hendriks. “Eenzelfde soort transparantie en verfijning wilden wij aan de stalen serre meegeven.” De nieuwe toevoeging vormt, net als de graanmachine, een mooi contrast met de geslotenheid van het zware, bakstenen volume en versterkt tegelijkertijd het industriële karakter van de Graansilo.
“Zo geven we een nieuwe impuls aan een gebouw”, aldus Hendriks, “maar blijft het verleden toch doorklinken.” Het resultaat is een boeiend ruimtelijk contrast tussen de intieme binnenruimte van het restaurant en de boven de kade van het Winschoterdiep ‘zwevende’ serre.
Tot 22 september 2022 kunt u via deze link uw stem uitbrengen op de Graansilo.