Hout moet een plek krijgen in de welstandsnota’s. Maar hoe dan? Jorinde van der Wal, architect bij DAAD Architecten geeft uitleg
over de do’s en dont’s van houtbouw.
Samen met het Steunpunt Ruimtelijke Kwaliteit (STRK) deden jullie een onderzoek naar houtbouw.
Wat was de motivatie?
Hout heeft natuurlijk allerlei voordelen, zoals de opslag van CO2 en een gezond binnenklimaat. Daar staat tegenover dat het moeilijk vergunbaar is; een duidelijk kader binnen de Welstandsnota’s ontbreekt. Er is nog geen geschreven beleid over hoe je hout kunt toepassen in woningen in Groningen. Daarop willen wij anticiperen. In ons onderzoek laten we gemeenten zien hoe je met hout kunt bouwen zonder dat dit de relatie met de gebouwde en niet gebouwde omgeving verstoort.
Hoezo ‘verstoord’? Gaat er zoveel mis dan?
Gelukkig gaat er vooral veel goed. Maar omdat er geen duidelijk kader is opgesteld, gaat het ook nog wel eens mis. Bijvoorbeeld als er in hout een woning met de uiterlijke kenmerken van traditioneel metselwerk wordt gebouwd. Dan worden de eigenschappen van het materiaal zelf dus niet optimaal benut en bovendien werkt het vervreemdend in de context. Onze bedoeling is juist om de regionale ruimtelijke kwaliteit te bewaken en te versterken.
Hout wordt nu vooral genoemd als materiaal voor kozijnen en deuren. Waar pleiten jullie voor?
Het klopt dat hout veelal wordt toegepast als gevelbekleding. Maar met nieuwe lijmtechnieken is het ook mogelijk de constructie in hout te maken. In onze studie willen we overheden informeren maar vooral ook inspireren. Er kan nog zoveel méér; denk bijvoorbeeld aan grote raamopeningen die mogelijk zijn doordat hout een grotere trekspanning kan opvangen. Of uitkragingen en overstekken; die zijn mogelijk doordat hout slechter warmte geleidt dan baksteen en er dus minder koude bruggen kunnen ontstaan.
Het onderzoek spitst zich toe op de provincie Groningen. Wat hebben jullie hier onderzocht?
We hebben een analyse gemaakt van de 5 belangrijkste woningtypologieën die je vindt in een Gronings dorp. Vervolgens zijn we gaan uitzoeken hoe je in hout kunt bouwen met respect voor de bestaande regionale karakteristieken. Voor DAAD en STRK is het namelijk essentieel dat nieuwbouw past in de bestaande context. Daarom hebben we ook suggesties opgenomen over de schaal en de plek van woning op het erf. Dit is belangrijk of je nu in hout bouwt of een ander materiaal.
In Groningen is veelal in baksteen gebouwd. Hoe speel je hier op in?
Als je letterlijk een stenen woning gaat bekleden met hout, geeft dit een vreemd resultaat. Je mist dan bijvoorbeeld accenten zoals de rollaag of het trasraam, die het volume helder laten spreken. In hout zou je een te massief volume krijgen dat niet goed afleesbaar is.
Wat je wel zou kunnen doen, is het ontwerp baseren op de karakteristieken van de woningtypologie. Bij een krimpenhuis is dit de sprongsgewijze verbreding van voor- naar achterkant, die je zou kunnen vertalen in hout. Verder belangrijk is het bewaren van de balans tussen het volume en de details, zoals dat ook bij de omliggende bakstenen bebouwing het geval is. Dit kan bijvoorbeeld door te werken met witte accenten, lichte kozijnen of windveren.
In jullie onderzoek worden zes criteria genoemd waaraan houtbouw moet voldoen. Hoe zijn deze richtlijnen tot stand gekomen?
De beste voorbeelden uit de eeuwenlange traditie van de houtbouw zijn hiervoor leidend geweest. Door goed te kijken naar de bouwwerken die er al zijn; hun vorm, constructie en detaillering. De kansen in hout zijn bijvoorbeeld het overstek, grote uitkragingen, grote hoek- en bandramen. Om volgens ons een uniek ontwerp maken in hout, maak je juist gebruik van die bijzondere constructieve eigenschappen.
De studie is tevens te lezen als een oproep aan gemeenten. Wat kunnen zij nu concreet doen?
Onze criteria als bijlage in hun welstandsnota opnemen! Haha. Onze studie is bedoeld als inspiratiebron, niet als blauwdruk. We hopen dat het gemeenten kan ondersteunen bij het ontwikkelen van beleid dat nog beter inspeelt op de kansen die hout voor verduurzaming biedt. En DAAD wil hier natuurlijk graag bij helpen.
Ruimte voor hout! Is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Groningen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Het gehele onderzoek kunt u hier downloaden. Meer informatie over projecten in hout vindt u hier.
Ruimte voor Hout is mede mogelijk gemaakt door Provincie Groningen en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoe