Intrinsieke duurzaamheid en het behouden van cultureel erfgoed zijn onze belangrijkste drijfveren. Wij zien restaureren als een bouwkundige activiteit die als doel heeft blijvende economische waarde te realiseren. De vraag die hierin altijd het vertrekpunt vormt is: Wat is de essentiële kwaliteit van dit gebouw? Op basis hiervan wordt een passende ontwerp houding gekozen; van puur restauratief tot meer gericht op hergebruik en aanpassing.

Meer hierover is te lezen in ons cahier Het gebouw als landschap.

Met het samengaan van DAAD Architecten en het gerenommeerde restauratiebureau OVT Architecten uit Groningen wordt conceptuele kracht en een ruime en gerenommeerde ervaring in restauratie van historische gebouwen gecombineerd. In onderstaande video lichten Wim Barneveld (OVT) en Rob Hendriks (DAAD) hun visie toe. 

Eeuwenlang namen religieuze gebouwen een centrale plek in onze gemeenschappen. Nu veel kerken niet langer in gebruik zijn voor de eredienst wordt in restauratieprojecten steeds meer gezocht naar een multifunctionele en flexibele inrichting. De belangrijkste aandachtspunten zijn hierbij het respecteren van de monumentale waarden van het gebouw en het vergroten van de functionaliteit.

Dit kan bijvoorbeeld door uitbreiding van de verlichtings mogelijkheden. In de Nieuwe Kerk is de liturgische ruimte (het koor) vergroot met verrijdbare elementen en hekken, zodat meer ruimte in de dooptuin ontstaat en een orkest een optreden kan geven.

Door onze lange betrokkenheid bij bekende monumenten als de Martinikerk hebben we veel kennis opgedaan van veel voorkomende technische gebreken en kennen we het verloop van veroudering en slijtage van een breed scala aan historische materialen en gebouwdelen. 

Monumentale boerderijen zijn beeldbepalend voor het landelijk gebied. Maar door het verdwijnen van de agrarische functie, komt veel agrarisch erfgoed leeg te staan. Voorkomende problemen zijn dan achterstallig schilderwerk, slechte dakbedekking, asbest, verzakkingen of weggezaagde constructie-onderdelen.

Om in het reguliere onderhoud van een grote boerderij te voorzien, is een rendabele bedrijfsvoering noodzakelijk.  Met name de schuur biedt hier volop mogelijkheden; denk aan het realiseren van extra woon- of werkeenheden. Boerderij Zuidpool is hiervan een goed voorbeeld. Naast de reeds bestaande manege biedt het erf nu ook ruimte aan een extra woning, een logies en is de boerderij te huren als trouwlocatie. Naast recreatie zijn ook culturele of sociaal-maatschappelijke functies, zoals een theatervoorziening of kinderopvang goed denkbaar.

In het geval van een functiewijziging wordt niet alleen gekeken of de verbouwing financieel rendabel is, maar ook of de terugkerende jaarlijkse onderhoudskosten gedragen kunnen worden. Daarnaast kunnen er kosten worden bespaard door de planvorming in fases te spreiden of het gebruik van bepaalde delen van de boerderij juist te beperken, zoals het geval is bij Plaats Melkema. Hier geeft een warmtepomp in de gracht ook uiting van de hoge duurzaamheidsambities van de opdrachtgever. 

Bij het restaureren van (particuliere) woonhuizen zijn het aanpassen aan modern comfort en het voldoen aan hedendaagse bouwnormen vaak de belangrijkste opgaven. Een voorwaarde voor de vernieuwing van een monumentaal huis is dat de bouwkundige structuur zoveel mogelijk in stand wordt gehouden. Denk hierbij aan het behouden van de zeer hoge plafonds. Daarnaast moet zoveel mogelijk historisch materiaal worden bewaard.

Een grote uitdaging hierbij is energiebesparing. Door het toepassen van technische innovaties zoals vacuüm glas kunnen karakteristieke elementen van een monument worden behouden en wordt de energiezuinigheid sterk verhoogd.

Bij het restaureren kunnen particulieren en organisaties gebruik maken van verschillende subsidies, zowel afkomstig van de rijksoverheid als de provincie. Het type subsidie is vaak afhankelijk van de werkzaamheden die worden uitgevoerd. Zo werd er aan de Ubbo Emmiussingel te Groningen gebruik gemaakt van de GRRG subsidie, die ondersteunt in de kosten voor het groot onderhoud aan de gevels. Voor het herstel van de dakkapellen werd de RORG-subsidie aangevraagd.

Afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever kan ons team bijstaan met advies, bijvoorbeeld in het proces van de subsidieaanvraag. Maar ook de projectleiding van de restauratie, waarbij we toezicht houden op de uitvoering zelf, is mogelijk. 

Gasthuizen zijn naar binnen gekeerde woonhoven die net als kloosters, vaak georganiseerd zijn rondom een gemeenschappelijke tuin. In de binnenstad van vandaag vormen het vaak verstilde oorden die een bepaalde sfeer van bescherming bieden. Maar waar de kleine huisjes nu vaak door één of hooguit twee mensen worden bewoond, leefden er in voorgaande eeuwen soms wel vijf tot zeven koppige gezinnen.

Om de wooncomplexen geschikt te maken voor hedendaags gebruikt kunnen er woningen worden samengevoegd, zoals bijvoorbeeld in het Anna Varwers Convent is gebeurd. Hier zijn negen appartementen omgevormd tot drie woonhuizen. Ook in het Peper Gasthuis is op vergelijkbare wijze de woondiversiteit vergroot, zonder het historisch gevelbeeld aan te tasten. Hier hebben de  ‘blinde voordeuren’ geen brievenbus.

Bij het restaureren hechten we veel waarde aan het specifieke verhaal van een plek. In onze projecten is er nooit één absoluut nulpunt, niet één absolute waarheid. Het is juist de gelaagdheid van de tijd die we op een heldere manier zichtbaar willen maken.

In de omgang met publieke monumenten is vernieuwing veelal noodzakelijk om het gebouw functioneel te houden. Hierin is een te zeer conserverende houding niet altijd wenselijk. Wij zoeken naar de essentie van een gebouw en borduren daarop voort, op een eigentijdse manier die recht doet aan de monumentale waarde.

Een goed voorbeeld is het voormalig Werkgesticht in Veenhuizen (1893). Twintig jaar voor het modernisme is dit gebouwencomplex een duidelijk voorbeeld van form follows function. De verschillende ritmes in het gebouw van bijvoorbeeld kolommen en vensters, komen voort uit de achterliggende functie. Bij de toevoeging van nieuwe werkplekken is dit principe leidend geweest. In de gevel volgt een nieuw ritme van vensters nog steeds de utilitaire principes van de eerste bouwheer, maar door hun eigentijdse expressie tonen ze wel een nieuw hoofdstuk van het verhaal.

Meer informatie over onze transformatie projecten vindt u hier.

Het versterken van monumenten vraagt om een zeer zorgvuldige en locatie-specifieke benadering. Nadat de verschillende tijdlagen door een bouwhistoricus in kaart zijn gebracht, is het aan ons als restauratie-architecten om de bestaande monumentale waarden te koppelen aan de verschillende technische en functionele opgaven die spelen. Zo is naast versterking verduurzaming voor veel opdrachtgevers een vaak even belangrijke zorg.

In nauwe samenwerking met gebruikers, gemeente, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de (monumenten) commissie voor omgevingskwaliteit, de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) en de uitvoerende constructeur, zoeken we daarom naar integrale oplossingen en proberen zo goed mogelijk koppelkansen te integreren. Een voorbeeld is een boerderij in Stedum waar naast onderhoud en verduurzaming ook een functionele verbetering zal worden bewerkstelligd, door de zolder van het voorhuis tot het woonhuis te betrekken.  

Versterkingsmaatregelen worden altijd zorgvuldig afgewogen, zodat monumentale waarden optimaal gehandhaafd kunnen blijven. Zo zijn in de Rooms-Katholieke kerk en pastorie van Uithuizen de ingrepen toegepast in ruimten met een lagere monumentale waardering. Een andere mogelijkheid is het geheel ontmantelen van monumentale interieur delen, die dan na versterking worden teruggeplaatst. 

Van de kalkoven in Appingedam tot het Scholten Monument in Groningen; deze bijzondere gebouwen hebben veelal een uniek verhaal, een geheel eigen architectuur en vaak een net zo bijzondere bouwkundige geschiedenis. Een uitdaging in de restauratie van dit type projecten is het verzamelen van voldoende bouwhistorische gegevens, zoals met welke ingrepen uit het verleden rekening moet worden gehouden.

Elk bouwwerk vraagt om een specialistische aanpak en daarmee een geheel eigen restauratie plan. Een goed voorbeeld is de kalkoven in Appingedam. Omdat deze vorm van industrieel erfgoed al lang niet meer in gebruik is, moest eerst worden onderzocht hoe het bouwwerk vroeger precies heeft gefunctioneerd. Alleen op deze manier kun je de waarde van wat je tegenkomt herkennen én herstellen wat verdwenen is, zoals in dit geval de jakobsladder.  Deze mechaniek, die diende om de kolen naar boven te takelen, is met behulp van een oude tekening gereconstrueerd.

Lees hier meer over de kalkoven in Bouwen in het Noorden.